داروهای ضدّچاقی - وبلاگ دیدگاه

به گزارش وبلاگ دیدگاه، چاقی بیش از حدّ یا Obesity در حال افزایش بوده و در حال حاضر فقط دو نوع دارو برای کاهش وزن در درازمدت مورد تأیید قرار گرفته است. حال ببینیم چرا فراوری داروی لاغری مؤثر، سخت است؟ در برطرف بسیاری از بیماریها قرص های کوچک معجزه می نمایند امّا قرص های ضدّچاقی از انواع بسیار بزرگ و پُرحجم هستند. هدف از ساخت و ارائه این قرص ها، پیشگیری و کاهش چاقی مفرط است. البته چنین وعده ای در زمان معرفی و ورود داروی ضدّچاقی در سال 2006 در اروپا داده شد، آن هم دارویی تحت نام Acomplia...

داروهای ضدّچاقی

ترجمه و نوشته: مهندس کیوان بنی هاشمی

چاقی بیش از حدّ یا Obesity در حال افزایش بوده و در حال حاضر فقط دو نوع دارو برای کاهش وزن در درازمدت مورد تأیید قرار گرفته است. حال ببینیم چرا فراوری داروی لاغری مؤثر، سخت است؟ در رفع بسیاری از بیماریها قرص های کوچک معجزه می کنند امّا قرص های ضدّچاقی از انواع بسیار بزرگ و پُرحجم هستند. هدف از ساخت و ارائه این قرص ها، پیشگیری و کاهش چاقی مفرط است. البته چنین وعده ای در زمان معرفی و ورود داروی ضدّچاقی در سال 2006 در اروپا داده شد، آن هم دارویی تحت نام Acomplia...

Acomplia هرگز راه به داروخانه پیدا نکرد چون پزشکان خیلی سریع تشخیص دادند که داروی ضدّچاقی باعث تشدید تشویق و دلهره، افسردگی و حتّی باعث خودکشی در میان افراد چاق می گردد. در پاییز سال گذشته شرکت داروسازی سانوفی آوانتیس قرص Acomplia را بعد از آنکه از میان 3600 مصرف کننده، پنج نفر اقدام به خودکشی کردند، از کلیه داروخانه ها جمع آوری کرد.

کمپانی مذکور فراوری این دارو را به کمپانی های مرک و فایزر (که آنها هم فراوری کننده مشابه آن بودند)واگذار نموده و از آنها درخواست کرد با وجود اینکه مراحل انتهایی تحقیقات را می گذرانند، از ادامه کار با فرمول مشابه جداً خودداری کنند. به عقیده برخی کارشناسان، این کلاس دارویی در مجموع باید از بین رفته تلقی گردد. در حال حاضر پزشکان مجدداً در صدد برآمده اند داروی ضدّچاقی با ویژگی های تازه و متفاوت برای بسیاری از مردم ایالات متحده که از چاقی رنج می برند فراوری کنند و برای افراد دیگری که مبتلا به چاقی مفرط یا Obese هستند، شرایط بسیار وخیم است.

افرادی که دارای چاقی مفرط هستند، در معرض خطر بروز بیماری های قلبی، سکته های قلبی و مغزی و یا انواع سرطان قرار دارند.در حال حاضر دو نوع قرص ضدّ چاقی مفرط تأیید شده وجود دارد که جهت استفاده درازمدت بوده و البته چنان چه خوردن آن را متوقف کنید، تمامی وزن از دست رفته مجدداً برگشت خواهد نمود. قرص هایی که از اشتها جلوگیری می کنند و از خانواده مسکن های اعتیادآور نیستند و می توانند باعث افزایش فشار خود در افراد شوند.

قرص ضدّ اشتهای دیگری هم به نام Orlistat (در برخی کشور ها به نام Alli) فروخته می گردد که به اعتقاد پزشکان ممکن است باعث بروز اسهال و یا عفونت های روده ای بسیار جدی گردد و مهم تر از همه اینکه این گونه قرص ها تأثیر اندکی روی کاهش وزن دارند.

متأسفانه به دلایلی که ذکر آن آمد مردم اعتماد خود را به این داروها از دست داده اند. البته امیدهایی هم وجود دارد، در حال حاضر تعدادی داروی ضدّچاقی در حال ورود به بازار هستند که آزمایش های انجام گرفته روی آنها ثابت نموده از کارآیی بالایی برخوردارند، بدون آنکه کاهش وزن باعث از فرم افتادگی بدن افراد چاق گردد. البته ناگفته نماند که مطالعات انجام گرفته چندان گسترده نیست و چون تأثیرات آنها روی فقط چند صد نفر داوطلب انجام گرفته و به اندازه کافی تضمین کننده نیستند، لذا نمی توان با قاطعیت گفت که از اینها کدام مفیدتر و کارآمدتر است ولی همه آنها به نحو غیرمنتظره ای باعث کنترل اشتها می شوند. لذا اینکه فقط یک قرص بتواند باعث لاغری گردد امکان پذیر نیست.

بیولوژی قابل تغییر نیست

اگر کاهش وزن در اثر استفاده از مواد شیمیایی غیرعادی باشد پس بهتر است به آن چه که در ادامه مقاله به آن خواهیم پرداخت توجه کنید: بدن انسان به گونه ای آفریده شده که با ذخیره سازی کالری ها در شرایط کمبود شدید موادغذایی و قحطی بتواند تاب بیاورد و این خطری بوده که همیشه موجودیت انسان را تهدید می نموده است. با آغاز کاهش وزن، مغز شما زنگ های خطر را خاموش نموده و مکانیسم هایی را فعال می کند تا برای مقابله با چنین شرایطی آماده گردد و سعی می کند با کوشش های سخت شما برای کم خوردن مقابله کند.

زمانی که شخصی تصمیم می گیرد به مقابله با بیولوژی برخیزد، هرگز نمی داند این عمل منجر به از دست دادن چه چیزهایی می گردد؟ مشکل اینجاست که وقتی شما به بیماری چاقی مفرط مبتلا هستید، مغز شما از این بیماری اطلاعی ندارد و بنا به گفته یکی از متخصصان مغز و اعصاب در مرکز تحقیقات پزشکی استان نیوجرسی، هنگامی که چنین افرادی تحت رژیم غذایی قرار می گیرند مهم نیست که تا چه اندازه چاق هستند، آنهاطبق فرمان مغز خود آغاز به ذخیره سازی انرژی می کنند.

نتیجه عدم هماهنگی بین بدن انسان و محیط زندگی او، این روزها باعث شده که افزایش وزن تبدیل به امری عادی گردد. سازمان جهانی سلامت پیش بینی می کند که تعداد جمعیت افراد مبتلا به چاقی مفرط (که امروزه درجهان حدود 400میلیون نفر هستند) تا سال 2015 میلادی به 700 میلیون نفر برسد.

حال ببینیم چگونه می توان با سیستم ادامه حیات بدن که بسیار هم قدرتمند بوده به مبارزه بپردازیم؟ استفاده از داروهای ضدّ چاقی در واقع کوششی است برای بلوکه کردن سیگنال هایی که باعث تقویت علاقه شما به خوردن می گردد و این یک مکانیسم بسیار قوی در بدن است.

این مکانیسم از طریق هورمون هایی که نام آنها Endo Cannabinoid است، انجام می گیرد که در اثر خوردن، پیغام های راضی کننده ای برای مغز ارسال می کنند که بسیار لذّت بخش است و کار داروها این بوده که اثر چنین هورمون هایی را خنثی کنند، امّا متأسفانه تأثیر این داروها فقط در مقابله با این هورمون ها نیست بلکه روی اخلاق و رفتار هم اثرگذار هستند.

ترس سه گانه

اخیراً محققین دانمارکی تصمیم گرفته اند با مشاهده تجربیاتی که در خصوص بیماران مبتلا به پارکینسون و آلزایمر به دست آورده اند و با توجه به اثر داروهایی مانند نوراپی نفرین، سروتونین و دوپامین (که باعث کاهش وزن بیماران می شوند) از این داروها یاری بگیرند.

یک شبکه پیچیده سلولی با استفاده از مکانیسم تند و کند شدن، معین می کند که هر فرد چه چیزی، در چه زمانی و به چه اندازهی تناول کند.

در مرکز این مکانیسم و شبکه پیچیده سلولی هیپوتالاموس قرار گرفته است که به آن مرکز اشتهای مغز می گویند. اطلاعات دریافتی این مرکز از سایر نقاط مغز بوده که آن نقاط سیگنال ها را از تمام قسمت های بدن دریافت می کنند که از جمله آنها هورمون هایی است که به طور مثال از طریق معده، پانکراس و کبد فراوری شده و باعث تحریک و یا کاهش اشتها می گردد. در این سیستم انتقال دهنده های عصبی نقش اصلی را ایفا می کنند.

چندین دهه است که معین شده داروی سروتونین روی اشتها تأثیرگذار است و فی الواقع سیبوترامین که یک داروی ضدّ اشتها بوده (بعد از اخذ تأییدیه از سازمان دارو و غذا در ایالات متحده در سال 1997 استفاده از آن معمول شده) سروتونین و نوراپی نفرین را مورد حمله قرار می دهد. امّا اندازه کاهش وزن در اثر استفاده از این دارو در حدود 4 درصد وزن بیمار قبل از استفاده از آن است.

دانشمندان اندازه های مختلفی از داروی تسوفنسین را روی 203 بیمار مبتلا به چاقی مفرط مورد آزمایش قرار داده اند که تمامی این بیماران، تحت رژیم فعالیت محدود قرار گرفتند (که معمول چنین مطالعاتی است) و بعد از گذشت شش ماه معین شد آنان که از تسوفنسین استفاده نموده بودند، به مراتب وزن بیشتری را نسبت به آنهایی که از داروهای دیگر استفاده می کردند، از دست دادند و اندازه آن 12/6 درصد در مقابل 2 درصد بود. البته در حداکثر دور استفاده از داروها همین مقایسه بین افرادی که فقط با رژیم غذیی مایلند وزن خود را کاهش بدهند، انجام گرفت و معین شد که نتیجه تقریباً یکسان است. البته چنان چه همیشه از رژیم لاغری Sibutramine هم بهره ببرید، اندازه کاهش وزن تا 10/6 درصد هم امکان پذیر است ولی نباید به چنین قرص هایی، قرص های معجزه گر گفت. اندازه پایین آمدن وزن با چنین روشی برای یک انسان معمولی تا حدود 11کیلوگرم امکان پذیر بوده و بنابراین به اعتقاد بسیاری نتیجه آن قابل توجه است.

Tesofansine هم همچون سیبوترامین ضربان قلب را بین 5 تا 9 بار در دقیقه افزایش می دهد که ممکن است در برخی از افراد خطرناک باشد. امّا استفاده از آن برخلاف سیبوترامین آن هم در یک دوز معمولی به همراه رژیم غذایی باعث کاهش 11/2 درصد وزن می گردد بدون آنکه فشار خون را بالا ببرد و بنابراین می تواند مسئله ای برای بیماران قلبی باشد. از دیگر عوارض جانبی استفاده از این دارو عبارتند از خشکی دهان، حالت تهوع، ناراحتی های روده، اسهال و بی خوابی های طولانی. امّا جنبه مثبت این دارو، عدم ایجاد بروز حالت افسردگی است که معمول این گونه داروهاست.

ضربه یک-دو

تردیدی وجود ندارد بر اینکه تأثیرات روحی و روانی داروها بیش از تأثیر آنها بر اشتها است. در حال حاضر ترکیب دو دارو و استفاده از آنها مورد تأیید قرار گرفته که عبارتند از Zonisamide به اسم یک آرام بخش و Bupropion که با نام های ولبوترین یا زیبان (Zyban) هم شناخته می گردد که به اسم یک داروی ضدّ افسردگی در سال 1997 برای افرادی که مایل به ترک سیگار بودند توصیه می شد.

در مراحل اولیه تصور می شد داروی Zonisamide تأثیر منفی روی بیمارانی که دارای مسائل روانی هستند داشته باشد. درحالی که هر دو دارو سبب کاهش جزئی وزن در بدن می گردند ولی هیچ یک از آنها نتوانسته اند حتّی بعد از انجام آزمایش های شش ماهه باعث کاهش چشمگیر وزن و رفع کردن بیماری چاقی مفرط شوند.

آن چه که در خصوص داروی Zonisamide گیج کننده و نامعین است اینکه با وجود آنکه محققین آگاهی دارند که مصرف آن باعث افزایش سروتونین و دوپامین می گردد ولی هیچ کس از نحوه کار آن مطمئن نیست و یا اینکه چه تأثیراتی روی مغز و قسمت های مختلف آن می گذارد.

تئوری غالب در خصوص تأثیرات روانی حاکی از آن است که داروهایی که روی اعصاب تأثیر می گذارند، در واقع تحریک کننده غده هیپوتالاموس هستند که وظیفه آن تنظیم اشتها و همین طور انرژی است.

محققین تخمین می زنند که بخشی از داروهای ترکیبی باعث تحریک نیروهایی می گردد که وظیفه آن ارسال سیگنال های کاهش اشتها هستند و بخشی دیگر وظیفه شان از کار انداختن علائم و زنگ خطرهایی است که در هنگام پایین آمدن ذخیره انرژی در بدن به مغز ارسال می شوند تا شخص اقدام به خوردن کند.*********************

بنا به گزارشی که ناشی از تحقیقات یکساله در انجمن چاق های مفرط بود (که پاییز سال گذشته منتشر شد) داوطلبان با دریافت بیشترین و بالاترین دوز داروهای ترکیبی توانستند وزن بدن خود را تا اندازه 14درصد کاهش دهند.

این داروها از افزایش فشار خون جلوگیری نموده، کلسترول را پایین می آورد. در خصوص بیمارانی که مبتلا به بیماری قند یا دیابت هستند، کاهش 14درصد وزن باعث می گردد که آنها بتوانند با بیماری خود بهتر مقابله کنند. در پرتو چنین مزایایی، تأثیرات جانبی Zonisamide و مصرف آن به نظر قابل تحمل است که این اثرات جانبی عبارتند از بروز حالت های خواب آلودگی و سر درد و در برخی موارد افسردگی.

اگر چنین اعداد و ارقامی در آزمای شهای فاز سوم هم مشاهده گردد، می بایست تتازهنظر کلی صورت گیرد تا مسائل ناشی از استفاده از قرص های لاغری که در دهه 1980 رخ داد، تکرار نگردد.

مقابله با مغز و راه های ارتباطی آن به صورت تجربی و بدون آگاهی کامل بسیار خطرناک است چون ممکن است منجر به بروز احساسات و حالت هایی گردد که از ابعاد آن آگاهی در دست نباشد به خصوص هنگامی که شما در درازمدت دارویی را برای یک بیماری تجوی زمی کنید.

آقای مارک فریدمن که یک روانشناس رفتاری بوده می گوید ماب اید به هورمون ها و ارتباطات عصبی که باعث تنظیم اشتها از طریق مسائل روانشناسی می شوند توجه کنیم. علائمی از بدن انسان به مغز می گویند که شما رد شرایط اشباع قرار دارید و هر گونه تغییر در این علائم به ظنر ی رسد که رد درازمدت نجر به انجام عمل جراحی برای کاهش اندازه معده گردد و این تنها روش درمان به اثبات رسیده برای معالجه بیماری دیابت، افزایش طول عمر، کاهش بیماری های قلبی و همین طور سرطان بوده و به همین علت است که بسیاری از کمپانی های داروسازی مشغول فراوری داروهای ترکیبی هستند که بر این اساس ساخته می شوند.

جهش ناگهانی بدن

بالا رفتن وزن بدن را می توان به یک خیابان یک طرفه تشبیه کرد چون علائم بیولوژیکی همه در یک جهت هستند و آن خوردن است.

این حرکت و جهش تا حدود زیادی مربوط به هورمون لپتین (Leptin) است که از طریق سلول های چربی فراوری می گردد و هدف از فراوری آن، اطلاع رسانی به مغز انسان در خصوص اندازه انرژی میوجود در تانک های ذخیره است.

چنان چه سطح لپتین کاهش پیدا کند، مغز انسان به جستجوی ذخیره ها در بدن برای فراوری کالری می پردازد و با بالا رفتن سطح آن مغز آگاه یم گردد که ذخیره به اندازه کافی وجود دارد. با کشف لپتین، در سال 1994 دانشمندان تصور می کردند که راه چاره مقابله با چاقی مفرط را پیدا نموده اند و کافی است با تغییر اندازه لپتین باعث کاهش غذا خوردن شوند. واقعیت این است که این اتفاق فقط در افرادی روی می دهد که دچار چاقی مفرط هستند و به طور ذاتی و ژنتیکی سطح لپتین آنها پایین است.

مطالعات در افراد بالغی که از نظر ژتنتیکی سالم هستند، نشان داده که افراد چاق دارای میزان زیادی لپتین در بدن خود هستندکه از طریق شبکه رگ ها انتقال پیدا می کند لذا درچنین افرادی، مغز تبدیل به ارگانی پایدار در مقاب لهورمون می گردد چون معمولاً سکلول های چربی زیادی وجوددارند که آن را به داخل سیستم بدن اصطلاحاً پمپ می کنند فقط مغز در شرایط خاص که لپتین کاهش پیدا می کند مانند هنگامی که فرد رژیم غذایی می گیرد، اقدام به فراوری آن می کند.

این مثال دیگری بود از این که بیولوژی بدن در هنگام قحطی، نقش محافظتی خود را ایفا می کند امّا کار زیادی در خصوص چاقی مفرط انجام نمی دهد.

ناخوشایندترین بخش معادله لپتین این است که هنگامی که بدن شما وزن خود را به اندازه 10درصد از دست یم دهد، متابولیسم یا همان سوخت و ساز هم برای حفظ انرژی کاهش پیدا می کند. همین طور اکسیداسیون چربی کاهش یافته و ماهیچه ها افزایش 40 درصد راندمان را پیدا نموده، بنابراین شخص کالری کمتری می سوزاند. چنین شرایطی نامطلوب است زیرا مصرف انرژی کاهش پیدا می کند و شما احساس پُر بودن را از دتس می دهدی لذا طالب غذای بیشتر بوده حتّی اگر بدن شما احتیاج کمتری به آن داشته باشد.

یکی از کمپانی های داروسازی در شهر سن دیه گو واقع در استان کالیفرنیا دست به ابتکار جالبی زده و آن فراوری و استفاده زا دارویی ترکیبی به نام Metreleptin است که گونه ساختگی لپتین بوده و Pramlintide که آن هم نمونه مصنوعی هومورن دیگری است که از طریق پانکراس تولدی می گردد (که به آن آمیلین می گویند) بدین ترتیب اندازه اشتهای شخص بیمار کنترل می گردد.

میترلپتین در درازمدت فراوری سیگنال نموده و پرم لینتاید سیگنال های مقطعی فراوری می کنند که باعث می گردند شخص از یک غذای با حجم کم احساس سیری کند.

بنابراین با جنین مجموعه دراوی پرم لینتاید به شخص بیمار یاری می کند که وزن خود را کاهش دهد چون شما در هر وعده، غذای کمتری تناول می کنید و میترلپتین مانع از آن می گردد که مغز شما در اثر پایین آمدن سطح لپتین واکنش نشان دهد. با چنین روشی محققین توانسته اند ظرف مدّت شش ماه، وزن بیماران را تا 12/7 درصد کاهش دهند.

آن چه که بعد از انجام تحقیقات مختلف از طریق دانشمندان تقریباً محقق شده این است که کار روی سیگنال هایی که به مغز ارسال می گردد، به مراتب ایمن تر از آن است که به داخل مغز رفته و در آنجا به جستجوی راه چاره بپردازیم و اگر بیشتر به این سه روش معالجه ای که توضیح آنها گذشت، دقت و توجه کنید، ملاحظه خواهید کرد که به کارگیری هورمون های مختلف و کار روی آنها می تواندبهترین راه چاره برای مبارزه با چاقی مفرط در آینده باشد. امّا ببینیم نکات منفی این روش چیست؟ به غیر از ناراحتی معده که بعضاً ممکن است منجر به استفراغ گردد، بروز ناراحتی های روانی مانند نگرانی هم شایع است.

هورمون های مصنوعی باید تزریق شوند و این در خصوص آمیلین و داروی ترکیبی آن می بایست دو بار در روز انجام گیرد زیرا چنان چه به صورت قرص خورده گردد ممکن است به راحتی در معده هضم گردد. برای افراد دیابتی (که بسیاری از آنها مبتلا به چاقی مفرط هم هستند و می بایست مرتب انسولین تزریق کنند) تزریق روزانه کار ساده ای بوده ولی برای افراد چاق معمولی تزریق روزانه کرا سختی است.

آقای کریستن راون محققی دانمارکی است که در یک کمپانی مشغول به کار است و یکی از محصولات این کمپانی فراوری داروی تزریقی برای بیماران دیابتی به نام لیراگلوتایر است (که در ضمنً می تواند برای معالجه چاقی مورد استفاده قرار گیرد) وی اعتقاد ندارد که تزریق و استفاده از سوزن کار مسئله ای است.

برای افرادی که هرگز دچار افزایش وزن نشده اند، پذیرفتن اینکه Obesity یا چاقی مفرط، ناشی از بی ارادگی نیست و این مسئله یک بیماری است، شاید سخت باشد. اینکه هیچ کس مایل نیست چاق باشد، یک واقعیت است چون این درست همچون آن بوده که مردم بخواهند اندازه کلسترول بالایی داشته باشند! زمان زیادی از ارائه پیشنهاد برای معالجه کلسترول نمی گذرد و همه به یاد می آورند که همیشه برای معالجه کلسترول توصیه شده بود بهتر است سبک زندگی خود را عوض کنید. حذف تخم مرغ از برنامه غذایی و همین طور کره و روغن های جامد باعث پایین آمدنکلسترول شده امّا نه در حدّی که استاتین ها انجام می دهند.

واقعیت این است که استفاده از دارو برای پایین آوردن کلسترول باعث نجات جان اسنان ها می گردد همین طور رژیم گرفتن و ورزش از عوامل حیاتی در کاهش وزن هستند، امّا بسیاری از محققین متفق القول می گویند که انجام این کارها به تنهایی کافی نیست.

همان گونه که ذکر شد، کار روی هورمون ها و انجام تغییر روی آنها مناسب ترین راه است چون این روش به اندازه کافی توانایی دارد تا بر ملاحظات بیولوژیکی بدن غلبه کند. امنّا همانگونه که یک روانشناس اشاره می کند هیچ مکانیسم معینی در بدن نیست که مسؤولیت بروز بیماری چاقی مفرط را به آن نسبت دهیم، چون بروز این بیماری ناشی از یک فرآیند بسیار پیچیده است.

منبع:نوآور-ش59

منبع: راسخون